تحقیق و پژوهش

به نام خدا

زندگی نامه ی  عمر خیام

»439ه.ق-517ه.ق

"حکیم عمر خیام"در سال 439هجری در شهر "نیشابور" و در زمان تسلط "سلجوقیان" بر "خراسان"،به دنیا آمد؛وی در زادگاه خویش به آموختن علم پرداخت و نز د عالمان و استادا ن برجسته آن شهر،از جمله "امام موفق نیشابوری"علوم زمانه خویش را فرا گرفت.

خیام در سال 461 هجری به قصد سمرقند،نیشابور را ترک کرد و در آ« جا تحت حمایت ابوطاهر عبدالرحمن بن احمد،قاضی القضات سمرقنداثر برجسته خود را در جبر تألیف کرد؛خیام سپس به اصفهان رفت و مدت 18 سال در آ« جا اقامت گزیدو با حمایت ملک شاه سلجوقی و وزیرش نظام الملک،به همراه جمعی از دانشمندان و ریاضیدانان معروف زمانه خود، در رصد خانه ای کخه به دستود ملک شاه تأسیس شده بود به انجام تحقیقات نجومی پرداخت.حاصل این تحقیقات اصلاح تقویم رایج در آن زمان و تنظیم تقویم جلالی بود.در این تقویم سال شمسی برابر با 365 روز و5 ساعت و 48 دقیقه و 45 ثانیه است.سال دوازده ماه دارد،6 ماه اوّل  31 روزه،5 ماه بعدی 30 روزه و ماه آخر 29 روزه و هر چهار سال یک بار،یک سال را کبیسه می گویند که ماه آخر آن 30 روز دارد؛در تقویم جلالی هر 5000 سال یکبار،یک روز اختلاف زمان وجود دارد در حالی که در تقویم گریگوری هر ده هزار سال سه روز اختلاف وجود دارد.(هر 5000 سال یک و نیم روز اختلاف).

پس از کشته شدن ملاک شاه ،در میان فرزندان وی برای تصاحب قدرت نزاع در گرفت،به همین دلیلمسائل فرهنگی و علمی به فراموش شد و خیام به همین جهت اصفهان را به قصد خراسان ترک کرد و باقی عمر خویش را در شهرهایی چون نیشابور و مرو که پایتخت سنجر(پسر سوم ملک شاه)بود،گذراند.در آن زمان مرو یکی از شهرهای مهم علمی - فرهنگی جان بود و دانشمندان زیادی در آن حضور داشتند.

دستاورد های علمی خیام برای جامعه بشری درخور توجه است.

وی برای نخستین بار در تاریخ ریاضی معادلات درجه اول تا درجه سه را دسته بندی کرد وبا استفاده از روش های عددی و هندسی،برای هریک از آنان راه حلّی ارائه داد و حتی با وجود بعضی از نواقص میتوان گفت که او در واقع چهار قرن قبل از دکارت توانست به یکی از مهم ترین دستاوردهای ریاضی برسد.

وی با موفقیت توانست عدد را به عنوان کمیتی پیوسته تعریف کند و در واقع برای نخستین بار عدد مثبت حقیقی را تعریف کرد و به این نتیجه رسید که از نظر ریاضی هر عددی را میتوان به بینهایت بخش تقسیم کرد.

استعداد شگرف خیام سبب شد تا او در زمینه های دیگر دانش بشری نیز دستاورد هایی داشته باشد؛از وی رساله های کوتاهی در زمینه هایی چون مکانیک،هیدرواستاتیک،هواشناسی،موسیقی و ... نیز به جای مانده.

تاریخ نگاران و کسانی که پس از او آمده اند بر استادی خیام در فلسفه اذعان داشته اند تا آن جا که وی را حکیم دوران و ابن سینای زمان شمرده اند.آثار فلسفی وی هرچند کوتاه هستند،امّآ عمیق و پربارند؛

اما گذشته از همه اینها،شهرت خیام در طول دوقرن اخیر در دنیا به دلیل رباعیات اوست که توسط" فیتز جرالد" به انگلیسی ترجمه شد و در دسترس جهانیان قرار گرفت و او را در ردیف چهار شاعر بزرگ جهان،هومر،شگسپیر،دانته و گوته قرار داد؛رباعیات خیام به دلیل ترجمه بسیار آزاد و گاهاً اشتباه از شعرِ وی،موجب سوءِ تعبیر های غیر قابل قبولی از شخصیت وی شده است.برخی برای بیان اندیشه های خیام،تنها به ظاهر سخن او بسنده میکنند،در حالی که عدّه ای دیگر معتقدند که اندیشه های او عمیق تر از آن است که صرفاً با بررسی ظاهر اشعارش قابل بیان باشد.

سر انجام خیام پس از عمری پربار در سال 517 هجری قمری در زادگاهش،نیشابور در گذشت.[1]

[1]   منبع:کتاب زندگینامه دانشمندان و مخترعان ایران و جهان،مؤلف:ناصر نثار