تحقیق و پژوهش

بسم الله الرحمن الرحیم

فصل پنجم

ابعاد تربیّت

ابعاد تربیت اسلمی :1-بعد جسمانی،2-بعد عقلانی،3-بعد اجتماعی،4-بعد عاطفی که با یکدیگر ارتباط متقابلی دارند.

بعد جسمانی: هدف از تربیت جسمانی فراهم کردن زمینه رشد تن و تأمین سلامت آن ،به منظور دستیابی به اهداف بالاتر همچون تربیتِ روحانی و سلامت نفس است..

بعد عقلانی

شناخت عقلانی : شناخت عقلانی متفاوت با ادراکات حسّی است،چرا که این شناخت از طریق تفکّر و اندیشه است.

پرورش و تربیت عقل : این بخش به دو قسمت عوامل رشد عقل و موانع رشد عقل تقسیم میگردد.

عوامل رشد عقل :علم و تفکّر:

*علم: علم انسان دو نوع است،ذاتی و اکتسابی.ذاتی که از ابتدای تولّد همراه انسان است و اکتسابی که خودِ فرد باید در جهت کسب آن بکوشد که کسب و استفاده ی از علم،موجب رشد عقل است.

*تفکّر:

• مباحث تفکّر:تفکّر در روح و جسمِ انسان-تفکّر در جهان هستی و طبیعت-تفکّر در قرآن-تفکّر در تاریخ و تجاربِ پیشینیان و ...

·         شیوه ی تفکّر:شیوه ی تفکّر باید به گونه ای باشد که عقل را از خطا مصون بدارد و آن را به خوبی هدایت کند؛برای این کار،مقدّماتِ تفکّر باید به خوبی و درستی انتخاب شوند به تفکّر نیز سامان و نظم داده شود. 

·         آزاذی تفکّر:اسلام به آزادی اندیشه توصیه میکند و از تقلید های کورکورانه،پیروی بدون اندیشه از اکثریت،تبعیت بی قید و شرط از سران جامعه،از دست دادن استقلال فکری و هرچه که مخالف آزادی مشروعِ فکر باشد،دوری میکند. 

موانعِ رشد عقل : هوای نفس-بردگی فکری-تکیه بر ظنّ و شک-تبلیغات.

• هوای نفس:هوای نفس باید کنترل گردد تا عقل رشد کند،زیرا میان این دو تضاد است.شهوت،غضب،تکبّر،طمع و لجاجت از هواهای نفس اند.
• بردگی فکری: یعنی تقلید کورکورانه و بی چون و چرا که مانع رشد عقل است.
• تکیه بر ظنّ و شک:از آفات دیگر عقل است؛تکیه گاهیست سست که نباید به آن تکیه کرد.
• تبلیغات:ظالمان با ایجاد فساد در اخلاق،فرهنگ،هنر،علم و ...،سعی در مخدوش کردن نورِحق،درک و عقل انسان ها دارند،پس باید در یافتن حقیقت و منابع صحیح اهتمام شود.
• فقر،رفاه زدگی،بیکاری و پرکاری و مصاحبت با ابلهان نیز موجب رکود عقل است.

بعد عاطفی:عاطفه گرایشی است که از رابطه ی فرد و موجود میان آن ها برقرار میگردد و عامل آن استعداد های روانی فرد است.

معنا و مفهوم تربیت عاطفی:هدف از تربیت عاطفی،کنترل عواطف و احساسات و بهره گیری به موقع از آ« ها در جهت های مطلوب،است.

کنترل عواطف:اگر اِعمال عواطف،فاقد کنترل و هدایتی معقول باشد،زیان بار خواهد بود؛عوامل کنترلِ عواطف،عقل و ایمان هستند؛عقل وسیله ی تشخیص و ایمان برای تسلّط.

احساسات متعالی:حسّ زیبای،حسّ اخلاقی و حسّ پرستش را احساسات متعالی گویند که کنشأ بروز کمالات انسانی و الهی اند.

بعدد اجتماعی:علمای اجتماعی،انسان را به سه دلیل،اجتماعی میدانند:

• اوّل:فطری و ذاتی
• دوّم:اجباراً برای رفع نیاز
• سوّم:از روی تعقّل و تدبّر

مفهوم و هدف تربیت اجتماعی: تربیت اجتماعی پرورش و هدایت فرد است برای آنکه فرد به زندگی اجتماعی علاقه مند گردد و نقش و مسئولیت خویش را با موفقیت انجام دهد و به حقوق متقابل خود و افرادِ جامعه پایبند باشد،همچنین به حقوق متقابل خود و جامعه و از حقوق خود نیز بهره ببرد.

اسلم و تربیت اجتماعی: اسلا نیز انسان را اجتماعی میداند و تعالیش را در جامعه میسّر میداند،از این رو برای روابط اجتماعی،اصول،ضوابط و حدودی رامعیّن کرده.

محور روابط اجتماعی در اسلام:در اسلام ،معشرت با مردم بر اساس منافعِ شخصی نیست و این روابط با محوریت خدا و برای خداست و در چهارچوب حدود متقابل افراد جامعه است.

ایمان و وجدان به محور قرار گرفتن خداوند در روابط کمک میکنند.

روابط انسانی:روابطی است که یک مسلمان بر اساس حقوق متقابل و ملاحضات انسانی،باهم نوع خود،صرف نظر از عقیده دارد.

این روایط دارای اصولی است:

• اصل انسان دوستی
• اصل رفتار اسلامی و حسن اخلاق
• اصل رعایت عدل عمومی
• اصل رعایت حقوق ویژه اشخاص(پدر،مادر،معلّم و... )

روابط ایمانی:روابطی که در جامعه ی اسلامی است و مبنای دینی دارند.

اصول:

• اصل برادی و محبّت
• اصل مصابره(همیاری در صبر)
• اصل مرابطه(تحکیم روابط)
• اصل مشورت و نصیحت

چند توصیه اخلاقی:

• سلام کردن
• مصافحه کردن(دست دادن)
• احترام به بزرگان
• عطوفت به کودکان
• دستگیری و کمک به مستمندان
• مواسات[1]
• ایثار[2]

[1] مؤمن،برادر دینی خود را در دارایی هایش برای رفع نیاز برادرِ خود سهیم و یکسان بداند.

[2] برادر دینی خود را در دارایی هایش بر خو برتری بدهد.